برای ارایه ی پاسخی جامع به این پرسش بخشی ازکتاب «رهبری برفرازقرون» (۱)را نقل می کنیم:
وقتی آن حضرت خود را برای یک دگرگونی اجتماعی آماده ساخته چه چیز مانع شده است که در دوره ی غیبت صغری یا سال های پس ازآن به میدان بیاید و غیبت طولانی نسازد ؛ با توجه به این که درآن زمان ، زمینه و شرایط کارهای اجتماعی واصلاحی بسیارآسان بوده است؟

آن حضرت به واسطه ی رابطه ی مستقیمی که بر اثر برنامه ریزی های خاص در زمان غیبت صغری با مردم داشت ، این امکان را یافته بود که یاران خود را گرد آورد و با قدرت ، کار خود را شروع کند. قدرت های حاکم آن زمان نیز به این مرتبه از توان و نیروی دهشتناک که انسان امروزه بر اثر پیشرفت علم و صنعت به آن دست یافته است ، نرسیده بود.
جواب این است که هرکاری برای تغییرساختار جامعه به وقوع پیوندد ؛ موفقیت آن بستگی به یک سلسله شرایط و زمینه های خارجی دارد و تا همه آن شرایط کاملاً تحقق نیابد امکان رسیدن به هدف وجود ندارد.

البته آن تغییرات اجتماعی که سرچشمه ای الهی دادازنظرپیام،ربطی به عواملی خارجی(مانندوضعیت سیاسی- اجتماعی جامعه، واقعیت های بین المللی، توانایی های مردم و…)ندارد؛ زیراپیامی که زیربنای این تغییرات است، الهی وآسمانی است وشرایط خارجی درآن مؤثرنیست ولی ازجنبه ی اجرایی به شرایط بیرونی متکی است وموفقیت وزمان انجام آن بستگی به آن داردودرست به همین جهت بوده است که آسمان درانتظارماند تا پنج قرن ازجاهلیت بگذرد وآن وقت آخرین پیام خودرابه واسطه ی حضرت محمد(صلی الله علیه وآله)فرستاد؛ وباآن که جهان دردوران فترت نیازشدیدبه پیامبرداشت ولی به خاطروابستگی اجرایی به شرایط خارجی درآن تأخیرشد.برخی ازعوامل خارجی که اجرای اصلاحات به آن نیازداردعبارت است ازفضای مناسب وجوعمومی برای تغییرات مورد نظر و برخی جزییات است که جنبش انقلابی درپیچ وخم – های باریک آن رامی طلبد.

برای نمونه، انقلابی که «لنین»در روسیه باموفقیت رهبری کرد به عامل مهمی مانند جنگ جهانی اول وسست شدن پایه ی امپراطوری تزار وابسته بود که در ایجاد فضای مناسب برای انقلات سهم بسزایی داشت وعوامل جزیی و محدود دیگری نیز درآن مؤثر بود مانند این که «لنین»توانست به سلامت وارد روسیه شود و انقلاب را رهبری کندکه اگرهرحادثه ای باعث تأخیر ورود او شده بود؛ احتمال داشت انقلاب نتواندبه این سرعت حاکم شود.

آری ، سنت تغییر ناپذیر الهی بر این است که اجر او ایجاد تغییرات اصلاحی بستگی به عوامل خارجی ، فضای مناسب وجو عمومی داشته باشد و به همین جهت بوده است که اسلام پس از یک دوره طولانی و پس از چندین قرن ، ظهورکرد.

پس با این که خدای بزرگ ، توانایی دارد همه مشکلات وسختی ها را برای پیام رسانی های آسمانی ، هموار و به وسیله ی اعجاز فضای مناسب ایجادکند ، این روش را انتخاب نکرده است ؛ زیرا امتحان و ابتلا و رنجی که مایه ی تکامل انسان می شود در صورتی تحقق می یابدکه تحولات ، طبیعی و مطابق با شرایط خارجی باشد.البته این مانع نیست که خداوند در برخی جزییات دخالت کند ، جزییاتی که در اصل فضای مناسب مؤثر نیست ولی گاهی برای ایجاد تحرک لازم است ؛ مانندکمک ها و توجهات غیبی که خداوند در لحظه های حساس و بسیار دشوار به اولیای خود می کند ؛ چنان که ، آتش نمرود برای ابراهیم گلستان می شود و دست آن یهودی پیمان شکن که شمشیر بر روی پیامبر(صلی الله علیه وآله)کشید ازحرکت می افتد و یا تند باد شدیدی که چادرهای کافران ومشرکان رازمانی ه درجنگ خندق ،مدینه رامحاصره داشتندازریشه درمی آوردوترس ووحشت رادردل های آنان می افکند.

ولی همه این ها ازجزییات فراتر نمی رود و در زمانی که زمینه و شرایط برای اصلاحات عمومی کاملاً آماده است کمک های فوریتی ، صورت طبیعی به خود می گیرد و با واقعیت های خارجی مطابقت می کند.

ما واقعیت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)را با این دید بررسی می کنیم تا دریابیم که انقلاب او از نظر اجرا همانند همه انقلاب ها به زمینه های عینی وخارجی بستگی دارد و بایستی فضای مناسب موجود باشد. از این رو طبیعی است که منتظرآن شرایط باشیم. همه می دانندکه حضرت مهدی(عج) کارش محدود به یک منطقه و یک بخش ازجهان است و بایستی همه بشریت را از تاریکی ستم به روشنایی عدل ، رهنمون گردد . برای اجرای چنین تحول بزرگی تنها وجود داشت . پس از این تحول بزرگ ، فضای مناسب جهانی می طلبد که همه ی زمینه های خارجی لازم برای انقلاب عمومی وآن وجود داشته باشد.

عامل اساسی در ایجاد این فضای مناسب و پذیرش پیام جدید عدالت ازطرف مردم همانا احساس پوکی و پوچی است که انسان متمدن آن روز خواهدکرد و منشأ این احساس ، تجربه های مختلف بشری از تمدن است؛ تمدنی که جنبه های منفی آن پشت او را خم می کند و به آنجا می رسد که می فهمد شدیداً نیاز به کمک دارد واز عمق جان ، توجه خود را به عالم غیب یا منبعی مجهول ، معطوف می دارد.

امّا از نظر پیشرفت های مادی می توانیم بگوییم درآینده شرایط برای رساندن پیام به جهانیان بهتر ازگذشته است ؛ زیرا بخش های مختلف دنیا به هم نزدیک می شوند ، مردم می توانند با هم ارتباط برقرارکنند و وسایلی که یک سازمان مرکزی برای آگاه سازی ملت ها ازرسالت جدید بدان نیاز دارد، دردسترس می باشد.

امّا این که هر چه بیشتردر ظهورآن حضرت تأخیر بیفتد ، ابزار وآلات جنگی پیشرفته ترخواهد شد، درست است ولی ابزار و آلات مادی برای کسانی که روحیه ی خود را باخته اند و از درون پیوسیده اند به چه کار می آید ؟ چه بسا در طول تاریخ که کاخ یک تمدن بزرگ با اولین تلنگر فرو ریخته است چرا ؟ برای این که چنین بنایی در واقع از قبل فرو ریخته بوده است و هیچ گونه پشتوانه وتکیه گاهی نداشته است.

پی نوشت :

۱٫ ترجمه ی کتاب«البحث حول المهدی»، شهیدسیدمحمدباقرصدر.

گردآوری : ظهور۱۲